فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهشهای سیاسی جهان اسلام

خیزش­ها و تحولات جهان عرب که با اعتراضات تونس آغاز شد، موجی از درخواست­ها و مطالبات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به‌همراه داشت که اقشار مختلف مردم را در برگرفت و سپس به سایر کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا از جمله مصر سرایت نمود. این تحولات در حال تغییر دادن برخی از نظام­های سیاسی منطقه، نظم منطقه­ای موجود و همچنین تاثیرگذاری بر منافع و رویکرد قدرت­ها در خاورمیانه است. خیزش­ها و قیام­ها در جهان عرب یک دوره تاریخی برای منطقه و برای سایر نقاط دنیا بود. سؤال اصلی مقاله حاضربه ماهیت تحولات اخیر خاورمیانه و شمال افریقا می‌پردازد؟ اگرچه پژوهشگران و محققان بسیاری به‌دنبال تحلیل این تحولات در قالب تئوری­های دموکراسی­خواهی، تئوری­های انقلابی بودند، اما در این پژوهش سعی شده با نگاهی جامعه‌شناسانه به تحلیل این رویدادها در قالب تئوری جنبش اجتماعی و زمینه­های تفاوت این تحولات از مبانی جریانات انقلابی معاصر پرداخته شود. در پاسخ به این سوال، به‌نظر می­رسد نظریه جنبش اجتماعی جدید آلبرتو ملوچی در خصوص کنش تعاملی و هویت­محور می­تواند چارچوب نظری مناسبی برای بررسی ماهیت حرکت­های مردمی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا باشد. مقاله حاضر از نظر شرایط پژوهش، یک بررسی توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف، یک بررسی کاربردی است.