دوره 13، شماره 1 - ( پژوهش های سیاسی جهان اسلام شماره بهار 1402 )
جلد 13 شماره 1 صفحات 19-1 |
برگشت به فهرست نسخه ها
فرهاد زیویار1 
، محسن سلگی* 2، جعفر حسن‌خانی3
، محسن سلگی* 2، جعفر حسن‌خانی3
1- استادیار گروه علوم سیاسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
2- دکتری اندیشه سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی ،تهران،ایران(نویسنده مسئول). ، Atash.bimonthly@gmail.com
3- دانشجوی دکتری علوم سیاسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.
2- دکتری اندیشه سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی ،تهران،ایران(نویسنده مسئول). ، Atash.bimonthly@gmail.com
3- دانشجوی دکتری علوم سیاسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.
چکیده: (1185 مشاهده)
محمد عابد الجابری با ارائه کلان روایتی هویتی از عرب در جست‌و‌جوی ریشه‌ها است و برای ریشه‌یابی علل انحطاط جهان عرب، به شکلی روشمند نقطه آغاز تعالی و انحطاط تمدن عربی اسلامی را، در عصری که «تدوین» می‌نامد جست‌وجو می‌کند. جابری در پروژه فکری خود که نقد عقل عربی می نامد به سیر تطور اندیشه در شرق تمدن اسلامی نیز توجه دارد و از قضا علل عقب ماندگی را در ریشه‌های فلسفه‌های نظام‌های نامعقول دینی و التقاطی مشرق عربی (ایران) می‌داند. مسئله اینجا است که او با چه روشی پروژه نقد عقل عربی را به پیش برده است؟ هدف این پژوهش، مطالعه نظام‌مند و دقیق پروژه فکری این متفکر و تحلیل و ارزیابی روش‌شناسی او در سامان دادن به پروژه نقد عقل عربی است. مقاله می‌کوشد با استخراج روشمند محتوای اندیشه‌های عابدالجابری در چهارچوب مفهومی زبان‌شناسی ساختارگرا به‌ویژه از منظرگاه میخائیل باختین در خصوص مسائلی چون نحوه هویت سازی جابری از پروبلماتیک بنیادین جهان معاصر اسلامی، نحوه مفهوم سازی او از «عقل» و «میراث» و همچنین استخراج روشمند فرم زبانی- منطقی اندیشه‌های او، بویژه نحوه استدلال ورزی و روش شناسی او در سامان دادن به روایت سازی های فکری اش، بپردازد. در مقام نتیجه‌گیری، این پژوهش به خواننده می نمایاند که عابد الجابری به عنوان متفکر نوگرا در پروژه فکری خود برای نوگرایی در اسلام روش خاص خود را دارد که می‌توان آن را «شرع ساختاریافته» نام نهاد. جابری همچون یک متفکر ساختارگرا به ورای داده‌های موجود در حوزه‌های متفاوت از قبیل سیاست، اخلاق، فلسفه، و... می‌رود و نشان می‌دهد که در پشت این تنوعات مشهود چه ساختارهای ثابتی(ساختارهای منطقی- زبانی) نهفته که این تنوعات را ممکن ساخته است. غایب بزرگ این نگاه عدم توجه به «معنا» است. ساختارگرایان نمادها را جایگزین معنا می‌کنند و توجه ندارند که نمادها چه معنایی را چگونه منتقل می‌کنند. ساختارگرایان از جمله جابری آنچه که برای بسیاری از محققان فرهنگ جذاب است، نادیده می‌گیرند: این که مردم چگونه به درک و تفسیر جهان خود می‌پردازند؟ با لحاظ این مهم آنچه این متفکر در روش‌شناسی ترکیبی خود به سرانجام رسانده: 1. بررسی جامعه‌شناسانه فرآیند شکل‌گیری عقل عرب 2. تحلیل «فرآیند ساختاریابی عقل عرب» آن هم با اتکا به عوامل اجتماعی و روندهای فرهنگی تاثیرگذار بر تدوین نظم فرهنگ یا عقل عرب 3. بررسی معرفت شناسانه منطق درونی عقل عرب به تحلیل عناصر و روابط درونی آن و تاثیر آن بر دو قلمرو خاص سیاست و اخلاق است.
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |