فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهشهای سیاسی جهان اسلام

امروزه، گسترش ارتباط و روند فزایندۀ جهانی‌شدن به‌طور طبیعی بر جوامع و شکل‌گیری جنبش‌های جدید همسو با این تغییرات تأثیرات انکارناپذیری می‌گذارد؛ به‌طوری‌که مرزهای مدرنیته را درمی‌نوردند و شکل‌گیری دنیای پست‌مدرن را سر می‌دهند. شکل‌گیری جنبش‌های اجتماعی جدید و گسترش آن‌ها از نمونه‌های بارز این اصل است که خود به تغییرات و حرکت‌های جدیدی در حوزه‌های اجتماعی و سیاسی و بین‌المللی منجر شده‌اند. جنبش‌های اخیر خاورمیانه و شمال آفریقا ازجمله جنبش‌هایی هستند که به‌نظر می‌رسد می‌توان آن‌ها را مانند جنبش‌های اجتماعی جدید قلمداد کرد که فراگیر، متکی به رسانه‌های جمعی، باز و انعطاف‌پذیر و با هویتی غیرطبقاتی و سیال، به‌دنبال ایجاد جامعۀ مدنی هستند. لذا جهت شناخت هرچه بهتر این جنبش­ها، بررسی آنها در قالب جنبش­های اجتماعی جدید ضروری به‌نظر می­رسد.

نوشتار پیش رو با رویکرد توصیفی‌تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اسنادی به‌دنبال بررسی این جنبش‌ها و پاسخ به این سؤال است: مهم‌ترین ویژگی جنبش‌های خاورمیانه که براساس آن می‌توان آن‌ها را جنبش‌های اجتماعی جدید نامید، چیست؟ پس از مشخص‌شدن ویژگی جنبش‌های جدید اجتماعی، مهم‌ترین ویژگی جنبش‌های خاورمیانه و وجوه تشابه آن‌ها با جنبش‌های جدید بررسی می‌شود. این کار درجهت شناخت بیشتر این جنبش‌ها و تحلیل بهتر آن‌ها ثمربخش است.