فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهشهای سیاسی جهان اسلام

ترکیه و ایران دو کشور مهم مسلمان در خاورمیانه به شمار می آیند؛ ولی دارای دو نوع حکومت متفاوت اند. در ایران حکومت اسلامی قدرت را در دست دارد. این حکومت اسلام را برنامه ای کامل و جامع برای تمام ابعاد زندگی انسان تلقی می کند و دولت خود را موظف به اجرای احکام اسلام در جامعه و سیاست خارجی خود می داند؛ درحالی که حکومت ترکیه سکولار است. اگرچه گرو هایی اسلامی در ترکیه بر هویت و ارزش های اسلامی تاکید می کنند، به نظر می رسد با حکومت سکولار کنار آمده اند و به دنبال تشکیل دولت اسلامی نیستند. این مقاله می کوشد این تفاوت را با بررسی زمینه های اجتماعی اسلام گرایی دو کشور تبیین کند. به نظر می رسد در ترکیه، نبود طبقه روحانی قدرتمند و نوع خاص اسلام متکثر و عرفانی رایج در این کشور و نهادینه شدن احزاب سیاسی، ظهور گونه خاصی از اسلام گرایی در این کشور و به صورت پسااسلام گرایی به معنای فوق را موجب شده است. این در حالی است که در ایران، وجود طبقه روحانی قدرتمند و نوع خاص اسلام که فقهی و با قرائت رسمی است و نیز سابقه مشارکت سیاسی در چارچوب جنبش های رادیکال اجتماعی، موجب به قدرت رسیدن حکومتی اسلامی شده است. بنابراین، زمینه های تاریخی و فرهنگی و اجتماعی متفاوت در این دو کشور، رابطه و تعامل متفاوتی بین دین و دولت در آن ها به وجود آورده است.