فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهشهای سیاسی جهان اسلام

عربستان سعودی، جمهوری اسلامی ایران را منبع اصلی بی‌ثباتی در منطقه می‌داند و بر این باور است ایران در پی ایجاد هلال شیعه برای تسلط بر اعراب سنی منطقه است. این دو کشور به ویژه پس از انقلاب اسلامی همواره به عنوان دو رقیب در منطقه خلیج فارس نقش‌آفرینی کرده‌اند که رقابت ایدئولوژیک محور اصلی رقابت آنها در حوزه‌های ژئوپولیتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک به شمار می‌رود. روابط عربستان و ایران به دلیل تحولات سیاسی مهم در خاورمیانه در سال‌های اخیر پرتنش شده است. سقوط صدام برای عربستان به منزله پایان سلطه سنی‌ها بر عراق و قدرت‌یابی شیعیان و ارتقا جایگاه منطقه‌ای ایران در منطقه بود. ارتقا جایگاه منطقه‌ای ایران پس از تحولات انقلابی جهان عرب و توافق هسته‌ای ایران نیز سبب شده رهبران عربستان به این درک از تهدید برسند که قدرت و نفوذ منطقه‌ای ج. ا. ایران افزایش یافته و توازن قدرت منطقه‌ای در حال تغییر به نفع ج. ا. ایران است. پس از تبدیل تحولات انقلابی جهان عرب به جنگ‌های داخلی، حوزه‌های رقابت و تقابل ایران و عربستان از لبنان و فلسطین به سوریه، عراق، بحرین و یمن کشیده شد. به گونه‌ای که این حوزه‌ها، به میدان جنگ‌ نیابتی این دو رقیب منطقه‌ای و ایدئولوژیک تبدیل شده‌اند. در این مقاله تلاش شده است ضمن بررسی نظری اتحاد و مفهوم جنگ نیابتی، به بررسی فراز و فرودهای روابط ایران و عربستان و ابعاد رقابت‌های منطقه‌ای این دو کشور پرداخته شود. سئوال اصلی مقاله این است که رقابت‌های منطقه‌ای ایران و عربستان چه تاثیری بر جنگ‌های نیابتی این دو کشور داشته است؟ در پاسخ این فرضیه مطرح است که رقابت‌ منطقه‌ای ایران و عربستان در حوزه‌های ایدئولوژیک، ژئوپولیتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک سبب بروز جنگ‌های نیابتی میان این دو کشور شده است.