فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهشهای سیاسی جهان اسلام

پیروزی انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی(ره) به عنوان یک مرجع دینی در سال ۱۳۵۷ موجب تأسیس یک نظام سیاسی شد که ایدئولوژی اسلامی محور شکل‌دهی سیاست داخلی و سیاست خارجی آن است. این مقاله به منظور مطالعه گفتمان سیاست خارجی امام خمینی و تعریف آن از منافع ملی و امنیت ملی و همچنین نسبت آن با ایدئولوژی اسلامی، در سه سطح ایدئولوژی، استراتژی و دیپلماسی به بررسی آراء ایشان می‌پردازد.

   محور اساسی در رویکرد ایدئولوژیک امام، قرائت سیاسی و اجتماعی از دین اسلام و به عبارت دیگر اعتقاد به «اسلام سیاسی» است. بر همین اساس دیگر مبانی و عناصر سیاست خارجی حول همین رویکرد شکل‌گرفت. در عرصه استراتژیک عقلانیت اسلامی و تهدیدات داخلی و خارجی، حفظ نظام جمهوری اسلامی را محور امنیت ملی در سیاست خارجی قرار داد و حفظ نظام اوجب واجبات مفروض گردید و در گام بعدی امنیت جهان اسلام و مسلمانان مطرح شد. در عرصه دیپلماسی و بر اساس رویکرد مصلحت گرای اسلامی، منافع ملی جمهوری اسلامی هسته‌ی اصلی سیاست خارجی ایران قرار گرفت و عناصر دیگری چون دیپلماسی عمومی و ملت‌گرا، عدم تعهد، جهان اسلام‌گرایی، حمایت از نهضت‌های آزدی بخش مورد توجه قرار گرفت. رویکرد امام به سیاست خارجی با محوریت امنیت ملی و منافع ملی ایران، گویای حاکمیت عقلانیت اسلامی در سیاست خارجی ایشان و پیوند آرمان‌ها و واقعیات است و بر خلاف تصور برخی، ایران بعد از انقلاب بازیگری عقلانی، البته عقلانیت اسلامی، در عرصه سیاست بین‌الملل است.